Śląska Barbórka i barbórkowe świętowanie.

4 grudnia Kościół katolicki obchodzi uroczystość św. Barbary, dziewicy i męczenniczki – patronki górników, wojska (zwłaszcza artylerii), hutników i flisaków oraz w niebezpieczeństwach pożaru i burzy. Św. Barbara żyła pod koniec II wieku.

Według legendy była córką bogatego poganina Dioskora z Nikodemii ( lub Heliopolis ) w Bitynii, który zamknął ją w wieży, utrudniając jej w ten sposób kontakty z chrześcijanami. Kiedy ojciec przekonał się, że mimo jego zakazów przyjęła chrzest i wiarę w Chrystusa, pozbawił ją życia przez ścięcie głowy w 306 roku.

Kult Św. Barbary

Po męczeńskiej śmierci św. Barbary bardzo szybko zaczął się szerzyć jej kult.

Na Wschodzie już w VIII wieku umieszczono imię św. Barbary pod datą 4 grudnia w kalendarzu Kościoła greckiego (wraz ze św. Julianną) i Kościoła syryjskiego. Na Zachodzie, w czasach papieża Grzegorza I Wielkiego (590-604), istniało w Rzymie oratorium pw. św. Barbary – ulubione miejsce modlitwy papieża.

Imię św. Barbary zaznaczono pod datą 4 grudnia w kalendarzach z XI- XII wieku w Salzburgu, Eichstadt i Verden. Popularność kultu św. Barbary na Zachodzie wzrosła w okresie wypraw krzyżowych (XI-XIII w.).

Polski ślad patronki górników

W Polsce najstarsze ślady kultu św. Barbary pochodzą z katedry krakowskiej. Można je znaleźć m.in. w kalendarzu XI-wiecznego Modlitewnika Gertrudy, córki Mieszka II. Pojawia się w nim data 4 grudnia z imieniem św. Barbary i Janiny. Najliczniejsze kościoły pw. św. Barbary wznoszono na Śląsku, w Małopolsce i na Pomorzu. Do końca XVIII wieku istniały w Polsce 104 kościoły lub kaplice oraz 165 ołtarzy św. Barbary.

O popularności kultu św. Barbary świadczy fakt, że jej imię było często nadawane przy chrzcie. Upowszechniło się zwłaszcza od XV wieku. Nosiły je m.in. żona Zawiszy Czarnego, potem księżniczki z rodu Jagiellonów oraz żony królów: Barbara Zapolya i Barbara Radziwiłłówna.

Tradycja obchodzenia Barbórki w Polsce pojawiła się w źródłach w 1354 roku. Z końca XV wieku znana jest forma z czeskiego dokumentu Janusza, księcia oświęcimskiego: ,,Barbora”; ta forma imienia dała początek na Śląsku ,,Barborki” – później ,,Barbórki”.

Górnicze świętowanie

W tradycji górniczej Barbórka rozpoczyna się poranną uroczystą mszą w kościele lub w cechowni, przy figurze Św. Barbary. Następnie orkiestra górnicza maszeruje grając m.in. swój hymn w osiedlach zamieszkanych przez górników i ich rodziny (np. familok) oraz pod domami dyrekcji. Odbywają się uroczyste akademie oraz spotkania. Z okazji tego dnia organizowane są również: koncerty, występy artystyczne, zabawy oraz bale, w których uczestniczą całe rodziny górnicze.

Karczmy piwne

W dniach poprzedzających to święto organizowane są tzw. Karczmy piwne w których biorą udział górnicy oraz osoby związane z górnictwem (emeryci, pracownicy firm kooperujących z kopalniami, naukowcy z wydziałów górniczych wyższych uczelni oraz osoby tam studiujące). Odpowiednikiem Karczmy piwnej są organizowane dla kobiet tzw. combry babskie.

Karczma piwna odbywa się w/g pewnego, stałego, rytuału. Uczestnicy zasiadają przy dwóch długich stołach, starsi (stare strzechy) oraz młodsi (młode strzechy), dzielą się na tzw. tablice lewą i prawą, współzawodniczą ze sobą na punkty, władzę nad tablicami sprawują tzw. Kontrapunkty powoływani przez Wysokie Prezydium w sprawach piwnych i nie tylko piwnych, nigdy nieomylne.

Karczma oficjalnie rozpoczyna się odśpiewaniem hymnu górniczego. Podczas biesiady śpiewane są pieśni i piosenki górnicze, opowiada się dowcipy, zasłużonych nagradza się szpadami górniczymi, darowane są również prezenty nawiązujące w jakiś sposób do śmiesznych wydarzeń mających miejsce od ostatniej biesiady.

Górnicy podczas Karczmy piwnej są obowiązkowo ubrani w mundur górniczy. Za nieprawidłowo skompletowany mundur, np. za źle dobrane skarpetki, górnicze wysokie prezydium… karze zakuciem w dyby lub wypiciem piwa z solą.

Nowi adepci przyjmowani są uroczyście do braci górniczej, zwyczajem wywodzącym się z średniowiecza. Najpierw odbywa się ślubowanie, następnie ma miejsce symboliczny skok przez skórę, którą trzyma dwóch seniorów stanu górniczego oraz uderzenie szpadą po ramieniu adepta. Przypasowanie górnikowi skóry znamionuje przyjęcie do stanu górniczego.        Redakcja